Het verborgen contract in mijn werk als coach, therapeut, consultant en opleider.
Veel begeleidingscontracten gaan over het oplossen van een probleem van de client, maar mijn ervaring is dat er altijd ook sprake is van een diepere vraag / behoefte. In deze blog ga ik daar nader op in.
In iedere begeleidingsrelatie maak je afspraken over de doelen die de client wil bereiken. Als coach maak je bijvoorbeeld het contract om de communicatieve vaardigheden van een teamleider of projectmanager te verbeteren. Als therapeut begeleid je om een cliënt te helpen haar zwart-wit denken en woedeaanvallen los te laten en positief te leren leven in een veelkleurige wereld. Als consultant begeleid je een nieuw managementteam of familiebedrijf waar angst en achterdocht domineert om tot openheid contact respect en inhoudelijke dialoog te komen.
Maar daarnaast is er veelal ook sprake van een dieper, meestal verborgen contract; een onderliggend niet uitgesproken en daarin niet overeengekomen fundamenteel doel. Een doel dat, wanneer het zou worden uitgesproken, normatief, betuttelend en oordelend zou zijn. Een doel dat vaak ook niet geaccepteerd zou worden in onze maatschappij, die gericht is op snelle oplossingen en op doelen die zo min mogelijk kosten.
Dit doel is kortgezegd: autonomiebevordering; het versterken van de autonome kracht van het individu in denken voelen en handelen. Autonoom denken betekent dat de client zijn/haar denken ontwikkelt los van de krachten en invloeden en manipulatie van anderen. Een ‘state of mind’ waarin de persoon in staat is om dat wat hij hoort, ziet en ervaart te onderzoeken op waarheid, waarachtigheid, gelijkwaardigheid en verbondenheid.
Komt de oorsprong van iemands denken voort uit levenservaring waarin de menselijke waarden hoog zijn gehouden; bijvoorbeeld een opvoeding waarin rust, reinheid, regelmaat en liefde centraal stond, of put hij in zijn denken uit een bron van onmacht agressie wantrouwen en misbruik. Bij een leven gebaseerd op laatstgenoemde condities is het veel moeilijker om een basis te ontwikkelen waarin de genoemde menselijke waarden centraal staan. Herkadering van het eigen leven en heroverweging van de belemmerende waarden waarmee het individu groot is gebracht, zijn voor het individu dan impliciet of expliciet nodig om zich te ontwikkelen tot een onderzoekend kritisch en in dialoog staand mens.
Maar voor deze persoonlijke groei naar autonomie wordt meestal niet gecontracteerd;.
De ziektekostenverzekering wil in zo weinig mogelijk sessies de directe klacht van de cliënt opheffen en dan moet de therapie worden beëindigd. De directie wil de medewerker leren een project te leiden en daarmee moet het contract vervuld zijn en het MT vraagt om na de fusie de neuzen dezelfde kant op te krijgen. Wat niet gevraagd wordt is om autonoom te denken, eerder om in de pas te gaan lopen en mee te veren. De maatschappij zit niet te wachten op een boodschap, een overkoepelend doel; ‘boodschappen doe je maar bij Albert Heijn’ wordt dan gezegd. Toch is mijns inziens dit onderliggende contract essentieel voor de ontwikkeling van een gezonde maatschappij waarin mensen het onderscheid kunnen maken tussen goed en kwaad, waarheid en leugen en recht en onrecht. Een samenleving floreert wanneer er ruimte is voor het stellen van vragen. Een samenleving waarin ‘iets niet zeker weten’, of zelfs ‘helemaal niet weten’ de basis vormt voor het stellen van vragen. Waarin antwoorden niet gegeven worden als absolute waarheid, maar als weloverwogen keuzes die uit te leggen zijn. Dan is er sprake van een dialoog; tussen volwassenen, tussen ouders en kinderen, leraren en hun leerlingen en directies en medewerkers.
Wanneer groei van autonomie impliciet wordt meegenomen in het begeleidingscontract en bij het ontwikkelen van een team en iedere deelnemer ook zichzelf verbindt aan de gemeenschappelijke na te streven doelen, kan ook het verborgen autonomiecontract in werking treden en de ontwikkeling starten.
Hoe werkt dat voor jou? Ben je wel eens gecoacht of heb je therapie gehad of had je teambegeleiding? Herken je het verschil tussen het niveau in het contract waarin een probleemoplossing centraal stond en het niveau waarin mogelijk gewerkt is aan je persoonlijke ontwikkeling als mens, als collega of als professional. Misschien heb je momenteel ook een ontwikkelingsvraag, voel je deze ergens in je lijf maar weet je hem nog niet te benoemen?